İzmir’deki taban çökmeleri zelzele habercisi mi? 2 uzman uyardı: ‘En fazla hasar burada olur’

Ege’de son periyotta meydana gelen zelzeleler bölgedekileri huzursuz etmeye devam ediyor. Son olarak Muğla açıklarında meydana gelen 5.4 büyüklüğündeki zelzele halk ortasında paniğe yol açtı. Bu sarsıntıdan evvel ortaya çıkan birtakım manzaralar ise başları karıştırmış durumda. Daha evvel Hatay ve Kahramanmaraş’ta yaşanan taban çökmelerinin bir gibisi İzmir’de yaşanmıştı. İzmir’in Küçük Menderes Havzası’nda derinliği 18 santimetreyi bulan yer çökmeleri meydana gelmişti. Peki bu yer çökmeleri yaşanacak sarsıntıların habercisi olabilir mi ya da yaşanan sarsıntılar tabanda çökmelere yol açabilir mi? Milliyet.com.tr’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi ve Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Ziyadin Çakır ile İTÜ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Geoteknik Mühendisliği Ünitesi Üyesi Prof. Dr. Recep İyisan dikkat çeken açıklamalarda bulundu.

‘DEPREMİN ODAĞINA YAKINSA ÇÖKMELER OLABİLİR’

Prof. Dr. Ziyadin Çakır, Ege’de yaşanan ufak zelzelelerin çökmelerle ilgisi olmadığını söyledi. Prof. Dr. Çakır, “Depremin odağına yakın bölgelerde yerde oturma olabilir lakin şimdiye kadar bu türlü bir müşahede rapor edilmedi” diye konuştu. Halk ortasında endişe yaratan çökmelerin sebebi olarak doğal gaz çalışmalarının olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Çakır, kelamlarına şöyle devam etti:

“Trakya bölgesinde de doğal gaz çıkartma faaliyetleri ile alakalı olarak yerde oturmalar meydana geliyor. Bu bahiste yapılan bilimsel çalışmalar yayın evresinde.”

‘SİSMİK AKTİVİTESİ YÜKSEK BÖLGELERDE YAŞANIYOR’

Prof. Dr. Recep İyisan ise sarsıntının derin ve uzun yüzey kırıkları, bölgesel çökmeler ve heyelanlara neden olabileceğini kaydederek, “Bu olaylar sismik aktivitesi yüksek olan bölgelerde meydana geliyor. Öbür bölgelere bu manada tesir düşük. İç Anadolu Bölgesi’nde görülen obruk çeşidi büyük çaplı ve derin taban göçmelerinin nedeninin sarsıntı değil, bölgesel jeolojik yapı ve su rejimi üzere farklı faktörlere bağlı olduğu düşünülüyor” yorumunda bulundu.

ÇÖKMELERİN NEDENİ ORTAYA ÇIKTI

İzmir’de derinliği 18 santimetreyi bulan çökmelerin nedeni birçok kişi tarafından zelzele olarak kestirim edilse de uzmanlar çökmelerin gerçek sebebini açıkladı. İzmir’in Küçük Menderes Havzası’ndaki çökmelerin çok ve ağır yer altı su kullanımı kaynaklı olduğu belirlendi. Türkiye’nin pek çok bölgesinde mevsim normallerinin altında seyreden yağışların acı tarafı da böylece ortaya çıkmış oldu. Yer altı sularının gereğince beslenmemesi ve çok kullanımı ile yağışların yetersiz kalması tabanda hasara sebep oldu.

Zemin çökmelerinin birçok sebebi olabiliyor. Mevsim normallerinin altında seyreden yağışlar, yer altı sularında da önemli bir azalmaya yol açabiliyor. Boşalan noktalarda meydana gelen çökmeler ise yüzeyde de görülebiliyor.

Prof. Dr. Ziyadin Çakır, İzmir’de ve Kahramanmaraş’taki yer altı sularının azalmasından kaynaklanan çökmelerle ilgili kıymetli bir noktaya işaret etti. Prof. Dr. Çakır, “Her iki bölgede de çökmelere yer altı sularının çok çekimi neden oluyor. Türkiye’nin birçok bölgesinde birebir sorun mevcut. Yer altı sularının yanı sıra Batı Anadolu’da bilhassa Büyük Menderes Havzası’nda jeotermal güç üretimi faaliyetleri de kıymetli derecede ve geniş çaplı yer oturmalarına neden oluyor” diye konuştu.

HANGİ TEDBİRLER ALINABİLİR?

Zemin çökmesi riski inşaata başlanmadan evvel denetim edilmesi gereken bir nokta. Prof. Dr. Ziyadin Çakır, ziraî faaliyetlerde kullanılmak üzere birçok kaçak kuyu bulunduğunu ve yer altı sularının kullanımının denetim altında tutulması gerektiğini söyleyerek bu bölgelerdeki inşaat çalışmalarının tabana uygun yapı malzemeleriyla yapılmasının değerini de şu sözlerle lisana getirdi: “Zemin etütleri sağlıklı bir formda yapılırsa her yere uygun binalar yapılabilir.”

Prof. Dr. Recep İyisan da sarsıntı kaynaklı çökmelerin önüne Türkiye’de hayli başarılı olan taban güçlendirme üzere çalışmalarla geçilebileceğini söyledi. Prof. Dr. İyisan ayrıyeten zelzele sırasında yaşanacak taban çökmelerini kestirim edecek önleyici mühendislik önlemlerinin alınmasının gerekli olduğunu belirtti ve bu tedbirlerin alınması durumunda riskin ortadan kaldırılacağının altını çizdi.

‘İZMİR DEPREMİ’NDEN SONRA ANLAŞILDI’

Çoğu vakit zelzeleden bağımsız biçimde meydana gelen çökmelerin bir zelzele olması durumundaki tesiri de merak ediliyor. İzmir’de 2020 yılında meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki sarsıntıda 117 kişi hayatını kaybetmiş, zelzele büyük kaygı ve endişeye sebep olmuştu.

Prof. Dr. Recep İyisan, “İzmir zelzelesi sonrasında bölgede farklı üniversite ve kuruluşlarca incelemeler yapıldı. Mevzuyla ilgili hazırlanan raporlar incelendiğinde oluşan hasarların genelde üstyapı ve yetersiz temel sistemi kaynaklı olduğu anlaşıldı. Bu raporlarda İzmir Körfezi kıyılarında bilhassa Bayraklı, Bornova ve Mavişehir bölgelerinde derin alüvyon tabanların mevcut olduğu belirtiliyordu” ayrıntısını paylaştı.

‘EN FAZLA HASAR O BÖLGELERDE OLACAK’

Prof. Dr. İyisan, İzmir’de yanlış tabana yanlış materyallerle inşa edilen binaların yıkımı ve yaşanan acıdan sonra sarsıntıya sağlam yapıların dizaynının ehemmiyetini de hatırlatarak şu tekliflerde bulundu: 

“Depreme sağlam yapı dizaynında 3 faktör birebir anda dikkate alınmalı: Zelzele kaynak özellikleri, yapı özellikleri ve mahallî taban şartları. Deprem sonrası yapısal hasar incelemeleri ve yer yüzeyinde alınan kuvvetli yer hareketi kayıtları, zelzeleler sırasında temel yeri davranışı ile yapı davranışı ortasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyuyor. Bu nedenle sarsıntılar sırasında taban katmanlarının davranışının bilinmesi gerekir.”

Deprem ve çökmelerin yol açabileceği sıkıntılara değinen Prof. Dr. Ziyadin Çakır ise, “Çökmelerin ve kaymaların yaşandığı alanlar gelecekte oluşacak bir sarsıntıda hasarın en fazla olacağı yerler olacak” notunu düştü.

Kaynak: Milliyet