Ramazan demek kitap fuarı demekti

0 111

Yayıncılık dünyasının merkezi yıllar yılı Beyazıt-Sirkeci sınırıydı. Sonradan plazalara, Taksim’e, Kadıköy’e yayılma başladı. Bugün yayınevleri birer ikişer bu güzergahtan çekilse de hala bu semt yayınevleriyle biliniyor. Geçmişi Fatih Sultan Mehmet periyoduna uzanan Sahaflar Çarşısı, 1960’lardan sonra süratle yükselen dini yayıncılığın adresi olan Beyazsaray Çarşısı, arkasında Yumni İş Merkezi, Cağaloğlu ve Sirkeci’ye açılan cadde ve sokaklardaki han ve dükkanlardaki sayısız yayınevi, kitabevi, mecmua ofisleri, matbaalar uzun yıllar farklı seslerin ve fikirlerin de buluşma adresi oldu. Kurulduğundan bugüne kesintisiz süren Sultanahmet Kitap Fuarı ise müellif ve okuru buluşturan en kıymetli aktiflik olarak 40 yıllık tarihiyle yayıncılık dünyasının kalbinde yerini aldı.

Bir küme yayıncının teşebbüsü ve Diyanet’in tertibiyle Sultanahmet Camii avlusunda 1984 yılında gerçekleşen Sultanahmet Kitap Fuarı en son 2019 yılında Sultanahmet Meydanı’nda yapıldı. Bir Ramazan ayı geleneğine dönüşen bu fuar birinci yıldan itibaren 2019’a kadar her yıl Ramazan ayında kapısını açtı. Adeta bir Ramazan ayıyla özdeşleşti.

Dini yayıncılık ismi altında başlayan fuar, bir müddet sonra çeşitlenen yayınevleri ve kitaplarla kültür ve kitap fuarı ismiyle yoluna devam etti. 1998 yılından sonra Sultanahmet Cami avlusunda yayınevleri stantlarını kurarken Sultanahmet Meydanı’nda da yiyecek içecek reyonları açıldı ve iftar sonrası Ramazan cümbüşleri öne çıkmaya başlandı. Sayıları her geçen gün artan yayınevleri, düzenlenen imza günleri ve söyleşilerle bilhassa iftar sonrasında yaşanan kalabalıkla bir periyoda damgasını vurdu. O denli ki fuarın gördüğü ilgi üzerine hem ilçe belediyelerde hem de Ramazan ayında farklı vilayetlerde kitap fuarları yapılmaya başlandı.

Evvel Sultanahmet Camii’nin iç avlusunda kurulan fuar daha sonra dış avlusuna kadar taştı. Hatta bu alana da sığmayınca Beyazıt Meydanı’na taşındı. Lakin ne yayıncılar ne de okurlar burada kurulan fuardan mutlu kalmadı. Evvel Ayasofya’ya akabinde da Sultanahmet Meydanı’na taşındı. Fuarın adresi üzere vakitle ismi de değişti. Tüm bu değişimlerden şikayet edilse de fuara katılan yayınevlerinin sayısı her yıl biraz daha arttı.

İKİ YILDIR YAPILAMIYOR

Kitap okuma alışkanlığımızı yönlendiren, Ramazan ayını okuma kültürüyle buluşturan aktiflik yeri olarak hafızalarda yerini alan fuar geniş bir okur ve yayın yelpazesiyle 40 yılını geride bırakmaya hazırlanıyor. Geçen yıl pandemi nedeniyle düzenlenemeyen fuardan, bu yıl da tıpkı nedenle yoksun kaldık. İnsan kanıksadığı şeylerin kıymetini lakin mahrup kalınca anlıyor. Biz de şimdiden gelecek yılki fuara kavuşmak için can atıyoruz.

1980 Askeri darbesinin akabinde kitaptan uzaklaşan bir jenerasyonu tekrar kitaplarla buluşturan Sultanahmet Kitap Fuarı’nın 40 yıllık öyküsü birebir vakitte bizim okuma yazma kültürümüzün de değerli bir ayağını oluşturuyor.

EVVEL OKUR SONRA HABERCİ

Sultanahmet Kitap Fuarı’na birinci defa 1994 yılında okur olarak katıldım. Sultanahmet Camii avlusunda yapılan kitap fuarı gündüzleri bilhassa de hafta içi sakin olurken iftar sonrası ve hafta sonları kalabalıklaşırdı. 1997 yılından itibaren ise fuara gazeteci kimliğimle gitmeye başladım. Her Ramazan’da Cuma günü Sultanahmet’teki kitap fuarının resmi açılışı yapılırdı. Bizim için bu rutin bir haberdi. Dualarla yapılan açılışına koşardık ve daima bu türlü sürüp gidecek sanırdık. Ramazan ayında Sultanahmet Camii avlusu ikindi namazından sonra yavaş yavaş dolmaya başlardı. Son cemaat yerine hasırlar serilirdi. Burada Bekir Topaloğlu, Hayrettin Karaman, Emin Işık üzere hocalar sohbet yapardı. O yıllarda büyük ilgiyle dinlenen özel radyolardan fuarla ilgili canlı yayınlar yapılırdı. Biz de yaptığımız haberlerle faalleri, imza günlerini öncesinden duyururduk. Bu yayınlar sayesinde fuarın alanı dolup taşardı.

EN UZUN KUYRUK ERDOĞAN’IN ŞİİR KASETİNE

Fuarla ilgili değişmez haberlerimizden birisi yayıncıların en çok sattığı kitaplarla ilgiliydi. Yıllarla birlikte fuara katılan yayınevlerin sayısı artınca öne çıkan müelliflerin da isimleri değişmeye başladı. Son olarak gazeteci kimliğimle 2019 yılında Sultanahmet Meydanı’nda yapılan fuara katıldım. Fuar çadırının önündeki meydanda yayıncılarla birlikte iftar ettik. İftar sonrası ise stantları gezip yayıncılarla uzun uzun sohbet etme imkanı bulmuştum. Kitap fuarında 40 yıldır değişmeyen kitapların yanında tanınan kitaplar da en önde yerini almıştı. Pembe renk kapaklı Kur’an’ı Kerimleri de birinci sefer bu fuarda gördüğümü söylemeliyim. Evvelce sayı olarak çok kitap olmasa da büyük ilgi gören dini romanların 40- 50 baskı yaptığını şahsen yayıncılardan dinledim.Yayıncıların unutamadıkları fuar anılarından birisi de uzun imza kuyruklarıydı. Bu kuyrukların efsanesi ise Recep Tayyip Erdoğan’ın şiir kasetini imzalamak için fuara geldiğinde yaşanmıştı. Erdoğan’ın okuduğu şiir yüzünden cezaevine konulacağı günlerdi. Kitap fuarına şiir kasetini imzalamak için geldiğinde cami avlusundan meydana taşan bir kalabalık onu karşılamıştı. Saatlerce süren aktiflik Sultanahmet Kitap ve Kültür Fuarı’nın en uzun kuyruklu imza günü olarak tarihte yerini aldı.

İSMET ÖZELİ’İN İMZA GÜNÜ

Bir öbür unutulmayan imza günü ise İsmet Özel’in okurlarıyla buluşmasıydı. Hala toplumsal medyada o imza gününün fotoğrafı büyük bir heyecanla paylaşılır. Stantlarında çaylar içip, kitaplar imzalattığımız, söyleşiler yaptığımız kimi muharrirler ve şairler bu dünyadan göçüp gitti, geride anılarını bırakarak. Kimiyle ise hala görüşmeye fuar günleri anılarını yad etmeye devam ediyoruz. Gönül ister ki gelecek yıl büyük bir coşkuyla yine kitap fuarında dostlarla buluşalım.

Yeni Şafak Kitap olarak bu sayımızda hem Sultanahmet Kitap Fuarı’nı anmak hem de Ramazan ayında okuma alışkanlığımıza neler kattığını masaya yatırmak istedik. Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık İşletme Müdürü Murat Aydemir, İnkılab Yayınları Genel Müdürü Hasan Güneş, Pınar Yayınları Genel Yayın Direktörü Cevat Özkaya, Timaş Yayınları İdare Şurası Lideri Osman Okçu, İnsan Yayınları Yöneticisi ve Ortaklarından İsmail Akıncı, Nar Yayınları Sahibi Tayfur Esen, İz Yayıncılık Yöneticisi Mehmet Kahraman, Büyüyenay Yayınları Sahibi Mustafa Kirenci, Damla Yayınevi Sahibi Hüseyin Gerçek, Mana Yayınevi Sahibi Latif Kınataş, Beyan Yayınları Sorumlusu Mehmet Tevfik Ekiz Sultanahmet Kitap Fuarı’nın dünden bugüne 40 yıllık öyküsünü anlattı. Buyrun.

MEHMET KAHRAMAN – İz Yayınları: Kolay ulaşılır bilgi kitaba ilgiyi azalttı

Sultanahmet Kitap Fuarına birinci açıldığı günden beri gitmişimdir. Birinci yıllar son zamanlardaki üzere mahşeri kalabalık olmuyordu. Daha çok teravih namazının kalabalığından istifade edilen bir fuardı birinci vakitler. Caminin avlusunda revaklarının ortasını pek taşmazdı. Sonraları bahçe ve yollar yetmez oldu. Birinci fuardan hatırımda kalan caminin son cemaat yerinde hatibin oturarak verdiği vaaz olurdu. İkindi vakti namaz sonrası başlardı ve bir kaç saat sürerdi. Merhum Emin Işık hocanın vaazını hatırlıyorum orada.

KİTAP VE KÜLTÜRE İLGİ REVAÇTAYDI

Birinci vakitler -yani 40 yıl öncesinden bahsediyoruz- islamcılık olgusunun revaçta olduğu yıllardı, kitap ve kültüre olan ilginin bir nevi tavan yaptığı günlerdi. Fuara olan ilgi o nisbette çok yüksekti. Şimdiki vakitlerde dini neşriyata o zamanlardaki üzere bir ilgi yok. Bunun sebebi müraacat kanallarının çokluğu diyebiliriz. Bilgisayar ve taşınabilir telefonlardan iki tuşa basarak elde edilen bilgi için kitaplar gereksinim olmaktan çıkıyor. Diyanet tv üzere kanalları hiç katmıyorum bile. Toplumsal medya farklı bir alem. Evvelden bir bahiste tartışmak için okunan kitaplar kelam konusuydu. Artık ise google “hoca” her konuda copy-past ile hatim indiriyor.

MURAT AYDEMİR – TDV Yayın Matbaacılık İşletme Müdürü: Kitap fuarı geleneğe dönüştü seneye devam edecek

Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye Diyanet Vakfı’nın kitap fuarı düzenleme fikri nasıl ortaya çıktı?

1982 yılında kurulan Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, bir taraftan yayın faaliyetlerini sürdürürken kuruluşundan bir yıl sonra 1983 yılı Ramazan ayında Ankara’da Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin Kızılay’daki merkez binasının fuaye salonunda az sayıda yayıncının iştiraki ile “1. Türkiye Dini Yayınlar Fuarı”nı organize etti. 1984 yılında ise 2. Dini Yayınlar Fuarı Ankara’da Kocatepe Camii; İstanbul’da ise Sultanahmet Camii avlusunda tekrar Ramazan ayı içerisinde organize edildi. Bu fuarın maksadı; geçmişte olduğu üzere cami avlularını işlevsel hale getirmek, Ramazan ayı içerisinde bu yerlerde yayıncı, müellif ve okuyucu üçlüsünü bir ortada buluşturmak suretiyle kitaplarla olan dostlukları pekiştirmek ve toplumumuzun her bölümüne kitap okuma alışkanlığını aşılamaktı.

Birinci yıllar nasıl ilgi gördü?

25-30 yayıncı ile 1983 yılında başlayan bu tertip her geçen yıl yayıncı sayısı artarak ve gelişerek klâsik hale geldi. Dini Yayınlar Fuarı olarak başlayan ve yüklü olarak dini yayınların sergilendiği bu fuarlarda yayıncılarda hem yayın çeşitlerini hem de yayınların kalitesini artırarak büyüdüler.

Fuarın ismi daha sonra neden değiştirildi? Bu değişimle birlikte okur müellif ve yayıncı profilinde nasıl değişimler oldu?

1996 yılına kadar Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi tarafından tertibi yapılan bu fuarlar, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın çıkardığı bir yasa ile yalnızca fuarcılık işi ile iştigal eden şirketlerin fuar tertibi düzenleyebileceği kararı getirildiğinden, bu tarihte Vakıf Fuarcılık Tic. Ltd. Şti.’nin kuruluşu gerçekleştirilerek 1997 yılından itibaren Vakfımızın bir kuruluşu olan bu şirketimiz tarafından fuarlar organize edilmeye başlandı.

1999 yılına kadar “Türkiye Dini Yayınlar Fuarı” olarak devam eden tertip yayıncıların dini yayınlar dışında da eserler neşretmesi hatta bu yapıtların dini yapıtlardan daha fazla çeşidinin olması sebebiyle fuarın ismi “Türkiye Kitap ve Kültür Fuarı” olarak değiştirildi. Bu tarihten sonra bu tertip bu isimle devam etti.

BİR DEFA FATİH CAMİ AVLUSUNDA YAPILDI

1989 yılındaki Sultanahmet Camii’nin avlusundaki tadilat sebebiyle bir kereye mahsus olmak üzere fuarın İstanbul ayağı Fatih Camii avlusunda gerçekleştirildi. Bunun dışında bu fuar tertipleri Türkiye’nin iki abide yapıtı Ankara Kocatepe Camii ve İstanbul Sultanahmet Camii’nde yapılmıştır. 2010 yılında İstanbul Avrupa Kültür Başşehri etkinliklerinin Beyazıt Meydanı’nda planlanması sebebiyle fuarın İstanbul ayağı 29. ve 30. yıllarda Beyazıt Meydanı’nda organize edilmiş, Ankara ayağı ise 37. yılında Ankara Melike Hatun Camii’nde düzenlenmiş olup, 38. 2019 yılında İstanbul Sultanahmet Meydanı’nda, Ankara Kocatepe Camii avlusunda düzenlenmiştir.

Gaziantep vilayetinde Demokrasi meydanında 2015-2019 yıllarında 4. ve 5. GAZİANTEP KİTAP VE KÜLTÜR GÜNLERİ ile Ramazan Fuarı bu vilayetimizde düzenlenmeye başlanmıştır. Aktiflik kapsamında Beyazıt’ta yaptığımız fuarlarda Beyazıt Devlet Kütüphanesinde gerçekleştirdiğimiz “Ramazan Sohbetleri “ne ilgi büyüktü. Muharrir okuyucu buluşmaları söyleşi ve konferanslar Ramazan ayının manevi iklimine katkı sağlamıştır. Fuar aktifliği kapsamında klasik sanat stantları (Hat, Ebru ) ile fuarlarımıza renk katılmıştır. Kitap ve kültür fuarları, Ramazan ayının birinci günü başlamaktayken yayınevlerinin talebi üzerine son yıllarda Ramazan’ın ortasına hakikat başlatılmakta ve Kadir gecesine kadar devam etmektedir.

ÜÇ YIL EVVEL EN YÜKSEK İŞTİRAK

Fuarın en parlak periyotları hangi devirlerdi? Bugüne kadar en fazla yayıncının katıldığı yıllar hangi yıllardı? Hangi devirlerde sönükleşti, sebepleri nelerdi?

Son 10 yıllık dönemde Ramazan ayının yaz aylarına gelmesi (sıcak etkisi), Okulların tatil olması fuara iştiraki azatmış olsa da 38. Fuar tertibi (2019) Sultanahmet Meydanı olması sebebiyle 180 yayıncı 286 yayın konutu markası ile 400 binin üzerinde ziyaretçi ağırlamıştır.

Bu gelenek önümüzdeki periyotlarda devam edecek mi? Pandemi nedeniyle mi orta verildi?

Bütün dünyayı saran Covit 19 salgını tesiri 2020 ve 2021 yıllarında Ramazan ayında planlanan Türkiye Kitap Kültür Fuarları salgın nedeniyle düzenlenememiştir. Ramazan Fuarları okuyucu tarafından gelenekselleştirilmiştir. Bundan sonraki yıllarda da yapılmaya devam edecektir

Fuara okurun ilgisi dünden bugüne nasıldı? 40 yılda okur profilinde bir değişim yaşandı mı?

Birinci açıldığı günden beri ilgi hiç bitmemiştir. Dün babasıyla fuara gelen çocuk bugün çocuklarının elinden tutarak fuara geliyor. Sultanahmet Cami Sultanahmet meydanı Kocatepe cami okuyucun aklında daima kitapla anılmakta ve kitabı seven okuyan herkesin hatıratında değerli bir yer tutmaktadır.

Günümüz gençleri dini, fikri kitaplara ve yazarlarımıza ilgi gösteriyor mu? Gözlemleriniz nedir?

Dini yayıncılık toplumumuz okuma alışkanlığında her vakit öncü niteliğindedir. Her yaş gurubundan okuyucu ilgisi her vakit gözlenmektedir. Yayıncılar bunu dikkate alarak daha özgün yapıtlarla okuyucunun taleplerini karşılamaktadır.

CEVAT ÖZKAYA – Pınar Yayınevi: Sol çevrelerin de fuara ilgi gösterirdiğini söyleyebilirim

Kültür hayatımıza hizmet emeliyle, klasik hâle getirilen kitap fuarları 1980’li yıllardan itibaren düzenlenmeye başladı. Nerden baksanız kırk yıl öncesi… Türkiye Diyanet Vakfı’nın birincisini 1983’te Ankara’da düzenlediği Dinî Yayınlar Fuarı yayıncılar ve okurlar tarafından ilgi görünce 1984’ten itibaren Ankara ve İstanbul’da organize edilmeye başlandı. Bizler öteden beri bu fuarlara katıldık. Biliyorsunuz fuarın İstanbul ayağı Sultanahmet’le özdeşleşen bir yapıya sahipti. Ramazan ayının da tesiriyle Sultanahmet Camii âdeta toplumsal hayatın merkezine yerleşti. Bu çerçevede İstanbul’un Kültürel Yüzü ismiyle hazırladığımız kitapta iki kıymetli yazıya yer verdik. Sevdiğiniz müellifleri, şairleri görebileceğiniz, onların yapıtlarını imzalatabileceğiniz bir yerdi Sultanahmet Camii avlusu. Fuara kitap yetiştirmeyi içeren tatlı telaşın akabinde dostlarla buluşup daima bir arada iftar etmenin tadı ise oburdu.

FİKRİ VE EDEBİ KİTAPLARIN SAYISI ARTTI

Kitapla okuyucuyu birleştiren Dinî Yayınlar Fuarı, fuarın bütün fonksiyonlarını imkânlar nispetinde yerine getirdiği üzere ülkemizde birinci sefer dinî yayınların topluca sergilenip tanıtıldığı bir özelliğe sahipti. Düzenlenen fuarlarda; başta kitaplar olmak üzere dinî-millî muhtevalı her cinsten yayının yanı sıra çeşitli Avrupa lisanlarından çevrilen kitaplar okurlara sunuldu. Hakikaten bu fuarların 1980’li ve 1990’lı yıllarda gördüğü sıcak ilgi herkesin varsayım ettiğinin çok ötesine geçti. Daha evvel yayıncılar yalnızca iş alakası bulunan kimi meslektaşlarıyla muhataptı. Bu fuarla birlikte öbür yayıncıları da tanımaya başladılar. Merak edenler vardır. Birinci fuara sanki ne kadar yayıncı katıldı? Hatırladığım kadarıyla otuz küsur yayıncının iştiraki ile tertip edilmişti birincisi. Sonraki yıllarda hem iştirakçi hem de kitapların sayısı epey yükseldi. 1990’daki fuara 106 yayınevi iştirak etmişti. Birinci fuarda üç bin civarındaki yayına rağmen 1987’deki beşinci fuarda altı bine yakın kitabın okura sunulması yayıncılık bölümünün geliştiğinin işaretidir. 1990’larda ve 2000’lerde ise bu sayılar çok çok yükseldi. Zira fikrî ve edebî yayınların hem niteliği hem ölçüsü evvelki yıllarda kıyaslanamayacak ölçüde arttı. Okur eğilimlerinin de farklılaştığını söyleyebiliriz.

Yayın ve kültür hayatımız açısından kıymetli bir öbür konuya dikkat çekmek isterim: 1980’lerin sonlarındaki bir fuar açılış merasiminde “kültür savaşı” tanımlamasının yapıldığını hatırlıyorum. Sol çevreler de Dinî Yayınlar Fuarını ziyaret ederlerdi. Fuar o kadar kesin bir tesir yaratmıştı ki, solun Türkiye’de kendileri dışında da entelektüel yayıncılık yapanların bulunduğunu bu fuar sayesinde öğrendi. Burada bir konuya da bilhassa temas etmek isterim: İslamcıların kitap ve kültürle bağının yalnızca 1990’larla sonlu olmadığının vurgulanması gerekir. Elbette yayıncılığımızın kültürel boyutundaki eksikliklerinin farkındayız. Lakin bu 2000’ler sonrasının hem nicelik hem de nitelik bakımından evvelki on yıllarla kıyas kabul etmeyecek ölçüde gelişme gösterdiğini söylememize mani olmamalı.

YAZARLARLA BULUŞMAK DEĞERLİYDİ

Klasikleşen fuarlarda biz yayıncılar için de en değerli noktalardan biri birçoklarına abi dediğimiz yazarlarla karşılaşmaktı. Mustafa Kutlu, İsmet Özel, Beşir Ayvazoğlu, İhsan Süreyya Sırma Hoca, Ertuğrul Düzdağ, merhum Mustafa Miyasoğlu üzere pek çok müellifi anabilirim. Ayrıyeten yayıncıların müelliflere ve okurlara kitap armağan etme âdeti yaygınlık kazanmıştı. Müelliflere, sanatkarlara ve gazetecilere kitap armağan ettiğimizde şaşırdıklarını biliyorum. Hatırlıyorum; Yeşilçam’ın usta sanatkarı Hababam Sınıfı’nın Mahmut Hocası merhum Münir Özkul Sultanahmet’te bizim standımıza da uğradı. Kendisiyle muhabbet ettik. Çeşitli sinemalara imza atmasına, onlarca ismi oyuncu olarak yetiştirmesine karşın çok mahcup hatta utangaç diyebileceğim bir mizacı vardı. Samimiyeti ve candanlığı ile güya büyüğünün karşına çıkmış bir çocuk üzereydi. Kitap armağan ettiğimizde fiyatını takdim etmeye çalışmıştı. Bizler de armağan olduğunu kendisine söz ettiğimizde şaşırmıştı.

28 ŞUBAT’TA DÖNÜŞÜM YAŞADI

28 Şubat sürecinde fuarın ismi Kitap ve Kültür Fuarı’na dönüştü. Sonraki yıllarda kitaba erişimle ilgili mecralar çok çeşitlendiği için fuara ilginin azaldığını kaydetmeliyiz. Fakat çeşitlenerek yaygınlaşan kitap fuarlarının her vakit değerini koruyacağını düşünüyorum. Dinî Yayınlar Fuarının başladığı yıllarda Edirne üzere kentlerde düzenlenen stantları pek çok kentte tertiplenen fuarların izlemesi bunun bir göstergesidir. Sultanahmet’teki fuarı özerk yapısını koruma ederek kültür istikametinden değişen okur profilini dikkate alan yeni etkinliklerle güçlendirmek kuraldı ancak bu başarılamadı. Olağan bu da bir süreç, bir vakit sıkıntısı aslında… Bundan sonra neler yapılabilir, sorusunu gündeme almak hoş bir başlangıç olabilir. Şayet bu türlü bir niyet varsa Mehmet Tevfik Ekiz’in Umran mecmuasındaki yazılarıyla Bayram Karaçor’un Ehil Düşünce’deki kıymetli yazısını okumalarını salık veririm.

SEMBOLİK YERLER KIYMETLİDİR

Salgınla birlikte yüz yüze bağın mecburî olarak azalması fuarlardaki aracısız beraberliklerin ne kadar pahalı olduğunu düşündürttü hepimize. Tıpkı fonksiyonda olmasa bile Sultanahmet’teki fuarın cami avlusunda düzenlenmeye devam etmesi gerekir. Unutmamak gerekir ki sembolik kültürel yerler, kültür ve medeniyetlerin oluşmasında ve aktarılmasında temel taşlar mesabesindedir.

OSMAN OKÇU – Timaş yayınları: Huzur Sokağı’nı tezgah altından sattığımız devir oldu

Birinci olarak 1984 yılında fuar Sultanahmet Kitap Fuarına Timaş olarak katıldık. O periyotta dağıtımını yaptığımız Bedir ve Yağmur yayınevleri için de stant almış ve kitaplarını sergilemiştik. Ramazanın yaz devrine gelmesi hasebiyle gün içindeki yoğunluktan ötürü iftar saatini cami avlusunda dört gözle beklerdik. Genelde Yayınevlerinin sahipleri ve satış sorumluları birlikte yerlere serilen hasırlar üzerinde iftar yapılırdı. Müellifler, gazetecilerden de iştirak edenler olur, çok samimi , dostça ortamda sohbetler olurdu. Bu hoş adet birkaç sene devam etmişti.

Biten yahut azalan kitaplarımızı caminin dış bahçesine kadar araçla getirir sonra el otomobillerine yükleyip merdivenlerden çıkarmak ise sabahın erken saatlerinde yapmamız gereken işlerdendi. Avlunun kapıları ziyaretçilere 09.00 da açıldığı için , erken saatlerde kitaplarımızı taşımak zorundaydık. Kapanış saati, teravihin geç bitmesi ve cami cemaatının, ziyaretçilerin yoğunluğu nedeniyle bazen 01.00 e kadar orada bulunmamız gerekebiliyordu. Hafta sonları ise öğlen saatlerinde başlayan kalabalık ile iftar saatine nasıl geldiğimizi anlamazdık. Dar alanlara koyulan muharrir imza masaları, kitapları incelemek isteyen kitap severler içinde günler, haftalar ve Ramazan ayı çok keyifli ve süratli geçerdi.

UNUTULMAZ İFTAR SAATLERİ

İftar saatlerinde Merhum Şevket Eygi, Şamil Yayınevinin sahibi Duran Kömürcü, Ali İstek Demircan üzere renkli ve sohbeti hoş büyüklerimizi dinlemek başka bir hoşluktu. Fevkalade bir okur ilgisi vardı. Üniversite öğrencilerinden, kamu çalışanlarına , tüccarlardan , çiftçilere kadar her meslekten ve her bölümden gelenler vardı. Anadolu vilayetlerinden Ramazan münasebetiyle İstanbul cami ve türbelerini ziyarete amaçlı konuklar bilhassa iftar saatinden sonra başka bir yoğunluk oluşturuyordu. Yıllar içinde birçok vilayette Ramazan Çadırları ile Kitap Fuarları geleneği başlamıştı. Hatta Sultanahmet’ten sonra Eyüpsultan Belediyesi de Ramazan ayında çadır içinde kitap fuarı başlatmış yaklaşık 20 yıl kadar sürdürmüştü.

Muharrirler için Sultanahmet’e gelmek imza atmak hoş bir his yaşatması hasebiyle istekli olup fuara renk katıyorlardı. Uzun muharrir kuyruklarını her vakit görebiliyorduk.

ARTIK AVLUYA SIĞMAZ OLDUK

Yaz aylarınının bitmesi ve Ramazanın kışa yaklaşması hepimizi huzursuz etmişti. Diyanet ile birlikte yayıncılar olarak toplantılarla tahlil getirmeye çalışmıştık. Ardından revaklar , brandalarla kapatılarak bir nevi soğuk önlenmeye çalışılmış, ısıtıcılar ile tahlil aranmıştı. Lakin bilhassa kışın taş tabanını soğuğu yayınevi çalışanlarını hasta ediyordu. Bu nedenle yere tahtalar , halılar getirerek soğuktan korunmaya çalışıyorduk. Kış aylarında da kitap severler muharrirler bizleri yalnız bırakmadı. Yeniden birebir ilgi devam etti. Fakat vakitle yayınevi sayısı arttıkça avluya sığmaz olduk. Sultanahmet meydanına stantlar kurulabilir mi diye düşünürken o vakit ki Eminönü Belediyesi, meydana ikramlık eşya, besin vs satan esnafı da getirince ortam panayır alanına döndü, yayınevlerinin de umudu tükendi. Tahlil bulunamadı maalesef. Sultanahmet Mescidinin kısmi tadilata girmesi sebebiyle evvel Fatih Mescidi avlusunda bir sene fuar yapıldı, daha sonra Beyazıt meydanında bu geleneğin devam etmesi uygun görüldü.

28 ŞUBAT’TAN OLUMSUZ ETKİLENDİK

28 Şubatın periyodunun olumsuz tesiri olduğu 80 li yılların ortasında o günkü Diyanet işleri Lideri Tayyar Altıkulaç Beyin vaktinde fuarın yapılmayacağı haberi gelmiş ve çok üzülmüştük. Bilhassa Tayyar Beyin ağır eforları ve 28 Şubatçıları bir formda ikna etmesiyle fuarı yaptık. Lakin Diyanet yetkilileri tarafından yayınevlerine kitap ve müellif isimleri olan bir liste el altından verildi. Bsöz konusu kitapların fuar alanında satılması yasaktı.. Bir mahkeme kararı olmadan büsbütün keyfi yasaklanmış kitaplardı. O devrin tesirli ve yetkili 28 Şubatçı askerlerinin sakıncalı gördükleri kitap ve muharrirleri fuar alanına alamayacaktık. Diyanet yetkilileri teker teker yayınevleri ile görüşerek ikna etmeyi başardı. Ya fuar ya da yasaklı kitaplar.. Tabi yayıncılar olarak bizler kitapları yeniden getirdik. Lakin tezgah üstüne koymadık , isteyen okurlara çıkarıp verdik. Bizden iki kitap vardı.. Minyeli Abdullah ve Huzur Sokağı.. İsteyen okurlarımız sorduğunda tezgah altından çıkarıp veriyorduk. Asker yahut polis olmasından şüphelendiklerimize de yok diyorduk. Genç halimizle aldığımız önlem ve tahlil bu kadardı işte..

Bir avuç yayıncı olarak o yıllarda nakit harcamalarımızın karşılığı olarak fuarın getirisi bizler için çok kıymetliydi. Ve sıkıntımıza deva oluyordu. Yıllarca birçok okurumuzdan Sultanahmet Fuarının hasretini dinlemişimdir. Müelliflerimizin da anılarında her vakit yer alır..

ESKİ HEYECANI KALMAMIŞTI

Birinci yıllardan sonra Diyanet yetkilileri ve yayıncılar bir ortaya gelip geliştirmek ve daha nitelikli hale getirebilmek için görüşmeler yapıldı. Fakat her vakit son kelam Diyanet yetkililerinde olduğu için bir türlü aralık alamadık. Yayınevleri olarak hiçbir vakit fuarın geleceği ve idaresi ile alakalı faal olamadık. Sonuçta tüm ikazlarımıza karşın maalesef fuar daima güdük kaldı , gelişemedi. Bilhassa İstanbul’da Büyükşehir ve Fatih Belediyesi Sultanahmet Meydanını yayıncılara tahsis etmekten israrla kaçındı. Diyanet de bu bahiste tahlil üretemedi. Ve Beyazıt Meydanına son yıllarda gidilip orada çadırda devam edildi. Fuar tüm cazibesini kaybetmişti. Eski heyecanından da eser kalmamıştı fakat yeniden katılmaya devam ettik. Geçen son üç Ramazan ayında ise Ayasofya ile Sultanahmet ortasındaki alanda yeniden çadır olarak kuruldu ama eski heyecan ve tadını hiçbir vakit kazanamadı.

HASAN GÜNEŞ – İnkılab Yayınları: İftar sonrası fuar alanına akın yaşanırdı

Bir yayıncı ya da okur olarak Sultanahmet kitap fuarına birinci ne vakit gittiniz/ne vakit katıldınız, neler hatırlıyorsunuz?

1982 Ramazanında Sultanahmet Camii iç avlusunda açılan Kitap Fuarına bir okuyucu olarak gitmiştim. Yayıncı olarak da bir yıl sonrakine, Şâmil Yayınları’nın standında 3 kitabımızla katıldık. 1984’den 2018 yılına kadar (28 Şubat yaptırımları sebebiyle1997’de katılmadık) her yıl kendi İnkılâb Yayınları standımızda kitaplarımızı sergiledik. İç avlunun revakları altındaki standların artları duvara bitişik, önü mescide açıktı. Ziyaretçilerin rahatlıkla standların önüne gelip kitapları incelemeleri mümkündü. Daha sonra cami tarafında hasırlar üstünde aldıkları kitapları karıştıran, dinlenen, sohbet eden beşerler görürdünüz. Yahut bir müellifin itrafını sarmış, sorularına yanıt bekleyen gruplar…

ASKERİ DARBENİN TEDİRGİNLİĞİ VARDI

Fuara okurun ilgisi dünden bugüne nasıldı, bu hususta gözlemlerinizi anılarınızı merak ediyoruz?

Bu fuara ilgi olduğukça fazlaydı. 80 Askerî Darbesi üzerinden kısa bir mühlet geçmişti. Beşerler kimi tedirginlikleri üzerlerinden atmaya çalışıyorlardı. Dernek, vakıf, parti üzere kuruluşlar yoktu. Toplumsal hayat-düşünce hayatı lakin kitap ve kitapçılar etrafında tekrar şekilleniyordu. Yeni çıkan bir kitabın her tarafta duyulması, ulaştırılması ve sergilenmesi mümkün olmuyordu. Okuyucu için fuar, yeni yahut eski her kitaba ulaşmanın kestirme bir yoluydu. Ramazan da o yıllarda uzun bir mühlet yaz aylarına denk gelmişti. Akşam saatleri ve teravih namazı sonrası fuar alanı capcanlıydı. Avlunun cami kapısının sağı solu hasırlar üzerinde sohbet eden beşerlerle dolu oluyordu. Yazarlarla, dostlarıyla sohbet etme ve birarada bulunmak isteyen okuyucular gündüzleri olmasa da akşamları fuara akın ediyordu.Çeşit olarak az sayıda kitap yayınlansa da her birinin baskı adedi 5.000 ve üzerindeydi. Ayaküstü sohbetlerde yeni çıkan kitapların mevzularından bahsediliyordu. Gazeteler bu fuar ile bir arada kültür-sanat sayfalarına yer veriyorlar, yazarlarla röportaj yapıyorlardı.

EN ÇOK OKUNAN KİTAPLAR

Son 40 yılda hâlâ okurun ilgi gösterdiği kitaplar ve muharrirler kimler?

Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Şûle Yüksel Şenler, Hekimoğlu İsmail, Kadir Mısıroğlu üzere müelliflerin kitapları her vakit ilgi görmüştür. İmam Gazzâlî’nin kitapları ciltlisinden karton kapaklısına klasiklerimizden olmuştur. Seyyid Kutub, Muhammed Kutub ve Mevdûdî gençlerimizin ilgiyle takip ettiği müslüman dünyanın kalemleriydi. İsmet Özel, Hüsnü Aktaş (Yusuf Kerimoğlu), Yaşar Kaplan, Sadık Albayrak, Ali İstek Demircan, Abdurrahman Dilipak, Rasim Özdenören, Mustafa Kutlu… Sonraları Emine Şenlikoğlu kitapları takip edilirdi. Bu muharrirlerin kitapları, o zamanlardaki kadar olmasa da bugün de aranır, okunur.

Ciltli-takım kitaplar: Fi Zilalil-Kur’ân, İhya-i Ulumuddîn, Tefhimu’l-Kur’ân, karton kapaklı kitaplar: Sıkıntı, Sarıklı Mücahidler, Huzur Sokağı, Minyeli Abdullah, İhtilalin Çakıl Taşları, Gençliğin İmanını Sorularla Çaldılar… Üç Problem, Taşları Yemek Yasak, Allah Rasûlünden Hayat Dersleri, Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler, Gül Yetiştiren Adam…

Biz İnkılâb Yayınları olarak Sözler Kavramlar, Gelin Bu Dünyayı Değiştirelim, İslâm’a Birinci Adım, Coğrafik Keşiflerin İçyüzü üzere yayınlarımızın günümüzde de yeni baskılarını yapmayı sürdürüyoruz.

BASKILAR AZALDI

Günümüz gençleri dinî, fikrî kitaplara ve yazarlarımıza ilgi gösteriyor mu? Gözlemleriniz nedir?

Buna yanıtı kitap baskıları veriyor. O gün için 5000 basılan kitap bugün 1000 adet basılıyor. Muharrirlerimiz ve kitapları, okuyucunun beklentilerine, meraklarına ne kadar yanıt veriyor? Yahut yanlışsız tarafından soralım: Okuyucunun beklentileri mi değişti? Aslında, “Güneşin altında söylenmedik şey yok.” Lakin söyleyiş ve sunuşta değişiklik gerekiyor. Bunu yapan yayınlar yeniden ilgi görüyor. Gençliğin İnanç Soruları ve Coğrafik Keşiflerin İçyüzü kitaplarımız merak ve beklentilere yanıt verdiği için olsa gerek, yeniden talep görenlerden.

Fuara ilginin son yıllarda giderek düşmesinin sebebi sizce neydi?

Bir kaç sebebi var: Toplumsal ortam değişti. Beşerler kitaba her ortamda ve çok kolay ulaşabiliyorlar. Müelliflere da öyle…

Ayrıyeten hâlâ çadır biçiminde tertipler “zamanın ruhu”yla çelişiyor. Evet, biz millet olarak “çadırdan bir cihan devleti çıkarmışız.” Ancak, değişim-dönüşüm yaşayan toplumumuzda, fuarların bu denli geçmişine karşın biçim, hizmet ve sunum itibariyle çadır zihniyetini aşamamış olması, ilgiyi düşüren bir başka sebep diye düşünüyorum.

Ramazan ve kitap okuma geleneği günümüzde de devam ediyor mu?

Nitelik olarak bu gelenek devam ediyor. Zira insanın kendisini, yapıp ettiklerini sorgulamaya, hesaba çekmesine vesile olan bu mübarek ay arınmanın da bir öteki ismi. En başta okuyup anlamaya ve gereğini yapmaya memur olduğumuz Kur’ân-ı Kerîm bu ayda daha çok ele alınır. Onu anlamamızı, düşünmemizi sağlayacak öbür kitaplar da o denli. Bir de herkesin kendi birikimi ölçüsünde etrafına tavsiye edeceği kitaplar olur. Bunlar yayın dünyasını daha bir canlandırır.

HÜSEYİN HAKİKAT – Damla Yayınları: Okurlar ciltler dolusu kitapları sırtlayarak fuardan giderdi

1983 yılında birinci sefer açılan Dini Yayınlar Fuarı’na Damla Yayınevi olarak biz de katıldık. O devirde yayınevimizin kurucusu babam Mehmet Dogru’nun Eminönü Müftüsü olması münasebetiyle diyanetin bütün tertiplerine katılıyorduk. Birinci sefer yapılan bu fuar halkın epeyce ilgisini çekmişti. Heleki 1980 ihtilalinden sonra oluşan antidemokratik baskı ortamında açılan Dini Yayınlar Fuarı halkımız için büyük bir ferahlama vesilesi olmuştu. Bu nedenle dini yayınlara çok büyük bir ilgi vardı. O vakit ben genç bir üniversite öğrencisi olduğum halde Damla Yayınevi işçisine yardım etmek üzere ben de akşamları iftardan sonra katılıyordum. Gördüğüm kadarıyla halkımız ciltler dolusu kitapları sırtına alıp götürüyordu. Hatırladığım en değerli bahis ciltli kitaplara, tefsirlere, hadis külliyatlarına, İslam tarihine karşı özel bir ilgi vardı.

DİNİ ÇOCUK KİTAPLARA HALA İLGİ VAR

Her ne kadar ciltli yapıtlara ilgi vakit geçtikçe azalmış olsa da dini çocuk kitapları, dini, fikri kitaplar, tarihi romanlar fuarda epeyce ilgi görüyordu.

Maalesef 28 Şubat’ın baskıcı ortamında Dini Yayinlar Fuarı, Kültür Yayınları Fuarı olarak ismi değiştirildi. Ben bunu hiçbir vakit tasvip etmedim. Bir fuarın ismi neyse onun devam etmesi gerekir. Duruma nazaran esen rüzgarlara nazaran ismin değişmemesi gerekirdi.Bununla birlikte fuarın kesintisiz devam etmiş olması takdiri şâyândır.

SULTANAHMET’LE ÖZDEŞLEŞMİŞ BİR FUAR

Dini yayınlar Fuarı Sultanahmetle özdeşleşmiş idi. Bilhassa ramazan ayında beşerler iftardan sonra fuara geliyorlar uzun mühlet kitapla haşır neşir olduktan sonra teravih‘e gidiyorlar ve teravihten sonra da gece saat 12:00’ye kadar ilgi devam edebiliyordu. Hatta Kadir gecesinde sabah namazına kadar fuar açık oluyor ve sabah namazına kadar da beşerler fuarda dolaşmaya devam ediyorlardı. Bu durum dini ulusal ve edebi eserler neşreden yayıncılarını üzerinde epeyce olumlu motivasyon tesiri yapıyordu. Diyanet Vakfı’nın iftardan sonra yayıncılara hayli kolay kurallarda cami avlusu içerisinde iftar vermesi bile başka bir keyifti. Zira yayıncılar hiçbir lüks aramadan o tabi ortamda iftarını yapıyorlar ve fuardaki vazifelerine devam ediyorlardı. Zati Sultanahmet meydanında ve Sultanahmet caminin bahçesinde çayırların üzerinde iftar yapma geleneği hakim olmuştu ve orada iftarlarını yapan halkımız iftardan sonra fuara gelip fuardan ilmi, fikri ve dini yapıtları seçip alıyordu. O günlerdeki kitaba olan ilgiyi bugün bile hala özlüyoruz.

EN ÇOK OKUNAN MUHARRİRLERİMİZ

Damla Yayınevi açısından okurun kitaplarımıza ve yazarlarımıza gösterdiği ilgiyi düşündüğümde; 1980’li yıllarda daha çok Mehmet Yaşar Kandemir’in Dinim Serisi çok ilgi görürken, fikri manada Dr Haluk Nurbaki’nin İslam ve ilim serisi kitapları çok ilgi görmekteydi. Zira o periyotta Haluk Nurbaki sık sık TRT televizyonuna çıkarak dini ve ilmi bahislerde sohbetler yapıyordu. Ruhul Beyan tefsirinin çok süratli biçimde satıldığı yıllara şahitlik ettik. Bilhassa doksanlı yıllarda öteki yayınevlerinde de ciltli yapıtların çok fazla satıldığına şahitlik ediyorduk Saffetut Tefasir, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın tefsiri üzere, Ömer Nasuhi Bilmen İlmihali üzere eserler çoğunlukla yüksek istek görüyordu.

Ancak 28 Şubat‘ın antidemokratik ve dini hususlarda baskıları sonucunda okullarda dini muhtevalı kitapların tavsiye edilmesinde büyük zorluklar yaşanmaya başlandı. Bu nedenle öğretmen tavsiyesi kaynaklı toplu kitap alımları kaybolmaya başladı. Dini neşriyat yapan yayınevleri bundan epeyce etkilendi.

NİTELİKLİ GENÇLİK NİTELİKLİ KİTAP

Günümüzde her türlü kitabın serbestçe yayınlandığı özgür bir ortama kovuştuk. Bu nedenle kitapların kalitesi epeyce artmaya başladı. Artık nicelik değil nitelik konuşulmaya başlandı. Gençlerimizin ve çocuklarımızın kaliteli dini kitaplara olan ilgisi hala devam ediyor. Hatta diyebilirim ki eğitimli anne ve babalar çoğaldıkça çocuklarını gerçek bilgilerle mücehhez kılabilmek için kaliteli dini kitaplar alarak çocuklarını düzgün terbiye etmeye çalışmaktadır. Bu nedenle işini önemli yapan, takımını düzgün kuran, kaliteli editörler çalıştıran, kaliteli müelliflere sahip olan yayınevlerinin rastgele bir satış konusunda zahmeti bulunmamaktadır. Lakin her alanda olduğu üzere toplumsal medyanın ve cep telefonlarının giderek yaygınlaşması gençlerimizi kitaptan çok dijital ortama yanlışsız kaydırdığı da bir gerçek.

YER DEĞİŞİNCE İLGİ AZALDI

Dini Yayınlar Fuarı’nın son yıllarda azalan bir okuyucu ivmesi ile karşılaşmış olmasının sebebinin yerin değiştirilmesi ile alakalı olduğunu düşünüyorum. Öncelikli olarak Sultanahmet Camii avlusundan çıkartılarak Beyazıt’a götürülmesi ile birlikte bir düşme eğilimi başladı. Beyazıt insanların çoğunlukla gidip iftardan evvel ve iftardan sonra vakit geçirdikleri bir yer değildi esasen. Kısa bir mühlet sonra Beyazıt Camii de tadilata girince cemaat mescide de gelmez oldu. Münasebetiyle yapılan fuar çok da fazla ilgi görmedi. En son Ayasofya meydanında yapılan fuarda bir nebze yayıncıların şad olduğunu müşahade ettik. Fakat çabucak ardından 2020 ve 2021 yılının pandemi ile geçmiş olması, fuarının iki yıl orta vermesine sebebiyet vermiştir. Şayet yapılsaydı 2021 yılında 40. yılını kutlayacak olan Dini Yayınlar fuarının bir sonraki yıl sağlıklı bir formda Sultanahmet Meydanı’nda yapılmasını bütün yayıncılar olarak dilek ediyoruz.

İSMAİL AKINCI – İnsan Yayınları: Online satışlar fuara ilgiyi vakitle azalttı diyebiliriz

Sultanahmet kitap fuarına birinci olarak 2000’li yılların başlarında, şimdi 15’li yaşlarında genç bir çocuk iken, merhum babamın haftasonları hem sorumluluk şuuru kazanmam, hem harçlığımı çıkarmam, hem de -asıl olarak- sonradan tevarüs edecek olduğum yayıncılık mesleğini ufak ufak öğrenmem için, İnsan Yayınları standında çalışmaya göndermesiyle gittim ve Ramazan fuarıyla böylelikle tanışmış oldum. Doğal o yıllarda, o yaşlarda benim için kitap fuarı daha çok kendi paramı kazanma, harçlığını çıkarma heyacanı veren, Ramazan üzere coşkulu bir vakit diliminde tarihi yarımadada, camii avlusunda ve içinde eğlenceli vakit geçirdiğim bir yer manasına geliyordu. Ancak yıllar geçtikçe okumanın, öğrenmenin manası kavradığımda, bunun da en değerli vasıtası olan kitapların pahasının şuuruna vardığımda, kendimi çalışmaktan fazla kitapları heyacanla karıştırmanın, okumanın içinde buldum. Yeni kitaplarla, yeni yazarlarla tanışma ortamı olmaya başladı benim için kitap fuarı. Ramazan artık benim için oruç ve fuar (diğer bir deyişle ibadet ve ilim) manasına gelmeye başladı. Üniversite yıllarından itibaren bir arada daimi bir İnsan Yayınları fuar çalışanı olmaya başlamış, okuyucularla kitapları konuşmanın zevkini tatmaya başlamıştım.

EN ÇOK OKUNAN KİTAPLARIMIZ

Ramazan fuarında yer alan her yayıncının yazarlarıyla, bastığı kitaplarla, ilgi duyduğu alanlarla az çok kazanmış olduğu, kemikleşmiş bir kimliği vardır. İnsan Yayınları da İslami niyet, tasavvuf, akademik ve ilmî çalışmalar, Batı fikrinin hakperest metinleri ve Gelenekselci ekol üzere yayınlarıyla tanındığı için fuarda okuyucularımız bizden çıkan ve ilgi gören, çıkmasını istediği çalışmaları sorarlar(dı) daha çok. İllaki isim verecek olursak Malcolm X, Mekke’ye Giden Yol, Güvercin Gerdanlığı, Hayy bin Yekzan üzere edebi yapıtların yanı sıra Guenon, Schoun, Nasr üzere Gelenekselcilerin yapıtlarını sayabiliriz.

AKTİFLİKLERİN KURBANI OLDUK

İlerleyen vakitlerde Belediye ve Diyanet hem Ramazan ayının coşkusunu hem de fuar alanının hareketliliğini artırmak için cami dışında aktiflik alanları ve yemek yerleri kurulmaya başladı. Başlarda buna sevinen biz yayıncılar daha sonra bu aktifliklerin kurbanı olarak camii avlusundan Beyazıt meydanına taşınmak durumunda kaldık fakat hiç bir vakit Sultanahmet Camii›nin avlusu kadar heyacan duyamadık Beyazıt meydanında kurulan fuardan.

TANINAN OLANA KAYILDI

Aslında Sultanahmet’in avlusundan Beyazıt meydanına geçişimiz şimdiki kültürümüzün de, okuma kültürümüzün de değişmesinin başlangıcı olarak kıymetlendirilebilir kısmen. Vakitle İslâmî hassaslık, fikir, fikir vb. hassasiyetlerimiz yerini tanınan kültür ve cümbüş aktifliklerine bıraktı, daha tanınan metinler okumaya başladık bu süreçle birlikte. Vakitle zincir kitap mağazalarının çoğalması, online satış mecralarının artması ile fuarlar gördükleri ilgiyi kaybetmeye başladı. Artık fuarlarda yayınevi editörlerinin, muharrirlerin, çalışanların sohbetleriyle/yönlendirmesiyle değil de zincir mağazaların ve tanınan programların, şahısların, reklamların gözümüze soktuğu kitapların alındığı bir devir başladı.

SEZAİ KARAKOÇ’UN SOHBETLERİNDEN FEYZ ALINIRDI

Tüm bu başkalaşım (İslami hassasiyeti olan kültürün tanınan kültüre yenik düştüğü dönüşüm) ile birlikte Necip Fazıl, Sezai Karakoç üzere üstadların sohbetlerinden/oluşumlarından geçen kültür kaybolmaya yüz tutmasıyla, İslâmî şuuru canlı tutacak bir oluşumun (değerler ve hareketler dizininin) yokluğa karışmasıyla savrulmaya başladık. Babamdan hatırladığım şu ki, merhum her hafta Sezai Bey’in yanına sarfiyat onun sohbetinden, fikriyatından feyz alır ve bu diriliş şuuruyla yayınevi işlerini üstlendiğini anlatırdı. Yayın kültürümüz bir dava şuuru, bir yol haritası, diriliş muştusu inşa edecek manevi unsurlardan uzaklaşarak kolay romantik seviyede edebiyat faaliyetleri içinde vakit tüketmektedir. Bu türlü bir kültür vasatında kitapların vasıta olmaktan çok maalesef meta ve araç olduğunu düşünüyorum.

DEĞİŞEN YAYINEVLERİ

Fikrî ve amelî bir şuur inşa eden yayınevlerimiz, muharrirlerimiz azaldı ve tanınan kültüre yaslanmış ve satış odaklı yayın yapan, ardındaki maddi sermaye ile var olanı bünyesine katmaya çalışan fakat hiçbir şey üretmeyen yayıncılar türedi.

OKUR GELİYOR LAKİN

Bütün bu gelişmeler ile bir arada fuarlara olan ilgi bütünüyle azaldı diyemeyiz zira fuara giren kişi sayısı her yıl artıyor ve fuarlar muvaffakiyetini bu sayılar ile ölçmeye başladı. Alışılmış burada niceliksel bir yanıltma kelam konusu; okullardan taşınıp getirilen öğrencilerle artırılan sayılar aldatıcı olabilir. Fuarların içeriği ve gelen bireylerin okuma kültürleri dikkate alındığında bence fuarlar başlangıç gayeleri olan müellif, yayıncı ve okuyucunun buluştuğu ortamlardan daha çok toplumsal aktiflik alanlarına ve para kazanma yerlerine dönüştü. Aslında bu dönüşüm bizim fikrî dönüşümümüzün bir örneği olarak da okunabilir.

TAYFUR ESEN – Nar Yayınları: Gençler yapay dini gündemden olumsuz etkilendi

Bir yayıncı/okur olarak kitap fuarına birinci ne vakit katıldınız?

Galiba 1992 yılı idi birinci fuara katılışım. Ramazan ayının ruhaniyeti camiyi, cemaati, fuar katılımcısını ve fuar ziyaretçisini sarıp sarmalamıştı. O günlerde mükemmel üçlü bir ortadaydı: Ramazan-Dini Kitaplar-Cami. Ramazan ayında İstanbul’da yalnızca bir kitap fuarı vardı, Sultanahmet Dini Yayınlar Kitap Fuarı. Bu fuara İstanbul’un her bir tarafından hatta yakın vilayetlerden gelen birçok okur olurdu.

Fuara okurun ilgisi dünden bugüne nasıl?

Fuar her daim en sıcak bağlantıların kurulduğu hasbî ortamlardı. Bilhassa dini yayın yapan yayınevleri için en taze kitaplarını sattığı, reklamını yaptığı, kataloğunu dağıttığı, müellifiyle okurunu buluşturduğu bir ortam. O günlerde ne internet daha çok belirli başlu kurum ve kuruluşlarda var. Meskenden internete bağlanacaksın, bekle ki bekle. Fiber kablo imiş, saniyede şu kadar data akışı imiş nerede. Hatta Anadolu’dan kitapçılar gelir, yeni çıkan kitapları görürlerdi. Yayınevlerinin birçoklarının perakendesi yoktu ve fuar onlar için de bir imkandı. Bu nedenle dini yayın yapan yayıncıların yolunun gözlendiği bir etkinlikti Sultanahmet Dini Yayınlar Kitap Fuarı.

Günümüz gençleri dini, fikri kitaplara ilgi gösteriyor mu?

Günümüz gençlerinin bu şekil kitapları gereğince okuduğunu söylemeyi çok isterdim doğrusu. Bu bahiste Türkiye’de yayınlanan kitapların hem ISBN hem de bandrol datalarına baktığımızda daima bir gerileme olduğunu görüyoruz. Mümkündür ki farklı ilgi alanları, ağır siyasal gündem, toplumsal medya yönelimleri bunda aktif. Bir de buna bilhassa dini hususlarda oluşturulan yapay gündemler eklendiğinde gençlerin tercihi daha meselesiz alanları tercih olarak görünüyor.Bu mevzuda tahminen şunu da dikkate almak gerekir: 2000 öncesi fikir dünyasında yapıtları kitaplara dönüştürülen muharrir ve okuyucuya ulaşan kitap sayısı sonlu idi. Okuyucu yeni çıkan kitapları takip ederdi. Anadolu’da bu okuyucuları besleyen çok yeterli kitabevleri vardı. Bilgiye erişimde kitap temel bir araçtı. Bu nedenledir ki onlarca ciltten oluşan kaynak kitaplar dahi şahsî kütüphanelerimizde yerlerini almıştı. Yani bir kuşak neyi okuması gerektiğini bilerek kendi kütüphanesini oluşturmuştu. Artık bilgiye erişimde kitaplar bir araç olmakla birlikte gerilerde kaldı. İnternet imkanına sahip genç okuyucu buradaki ile yetinir hale geldi. Elbette rüzgâra kapılmadan kendisine âlâ bir okuma ekosu oluşturan, haddini bilen, araştıran, bilgi sahibinin ve bilmenin değerini takdir eden nitelikli genç okurlar da var. Onlara her manada müteşekkiriz. Sayılarının artmasını ümit ederim.

GÜZEL OKURUN ROTASI BELİRLİDİR

Ramazanda kitap okuma geleneği oluştu mu?

Güzel bir okuyucu planlı okurdur. Rotası muhakkaktır. Her daim kainatı ve kitapları okuyan nitelikli okuyucunun, ramazanın bir beşerde oluşturmayı düşündüğü fikri, ruhi, fiziki değişiklikleri kavrayıp buna uygun bir okuma listesi oluşturmaması düşünülemez. Çünkü insanı etten ve kemikten müteşekkil bir varlık olmaktan çıkarıp şahsiyet olmasını sağlayan, temsil ettiği niyet ve fikirdir. Birinci buyruğu “oku” olan bir dinin temsilcilerinin bu geleneği devam ettirmemeleri düşünülemez. Ramazan tedebbür, tezekkür, tefekkür ve tefakkuh ayıdır. Kur’an bu okuma geleneğinin başucu kitabıdır ve “bir bilene sormayı” tavsiye ederek her daim uzmanların, ilim insanlarının kitaplarını okumayı tavsiye etmiştir.

MEHMET TEVFİK EKİZ – Beyan Yayınları: Ramazan kitap bayramı demektir

Bir yayıncı olarak Sultanahmet kitap fuarına hangi yıllar katıldınız?

Birinci periyottan geçen yıl salgın nedeniyle iptal edilinceye kadar her yıl hem Ankara Kocatepe’ye hem de Sultanahmet’teki kitap fuarına katıldık. Ramazan bizim için kitap bayramı idi bu yüzden de her yıl yayıncı olarak iple Ramazan ayını çekiyorduk.

Fuara okurun ilgisi dünden bugüne nasıldı?

Ramazan ayının da rahmetiyle hem de farklı olması sebebiyle hem yayıncılar hem okurlar hem de muharrirler tarafından büyük ilgi gördü. Ta ki 28 Şubat’ a kadar. Daha sonra isminden dini ibaresi kaldırılarak geçen yıla kadar devam etti. Son yıllarda kitap fuarına satış kanallarının değişmesi ve artmasının yanında, internet satışlarının da tesiriyle okurun ilgisi azaldı. Lakin yeniden de Ramazan’ın rahmeti ve Allah’ın lütfu ile, Fuar’ dan ayrılan yayıncı olmadı.

Son 40 yılda hala okurun ilgi gösterdiği yazarlarınız kimler?

İhsan Süreyya Sırma, Muhammed Hamidullah, Cahit Zarifoğlu, Abdurrahman Arslan, Adnan Demircan kitapları en çok ilgi gören muharrirlerimiz başında geliyor. Ayrıyeten Osmanlıca yepyenisi, latin harfleri ile karşılığı ve günümüz Türkçesi ile üç hâli bir ortada bulunan Safahât (büyük ve orta boy) ile Nehcü’l Blâğa ile Bostan ve Gülistan, tercihen alınıp okunan kitaplarımızdan.

MUSTAFA KİRENCİ – Büyüyenay Yayınları: Okuru müellifi ve yayıncıyı buluşturan yegane adresti

Başlangıçta 30 yayıncı ile başlayan fuar yıl yıl iştirakini çoğaltmış 300’lere varan stand sayısıyla başta yayıncılar için ticari bir imkân haline gelmiştir. Fuarların yayıncılara sunduğu bu imkân dışında reklam-tanıtım araçlarının şimdiki çeşitlilikte bulunmadığı o vakitler okurlar birçok kitabı birinci kez fuarlarda görür, hem indirimli hem de haberdar olmadığı birçok kitabı görme inceleme fırsatı bulurdu. Ayrıyeten benim çok önemsediğim lakin dikkate alınıp alınmadığından pek emin olamadığım bir şey var. O da okurların eser, muharrir ve yayınevi hakkındaki görüşlerinin fuarlar yoluyla tabir ediliyor oluşuydu. Vakitle fuarlara okur ilgisi azaldı. Bunun sebepleri ortasında internet üzerinden satışlar ve bilhassa İstanbul’da neredeyse her ilçede sık sık fuar düzenlenmesi gösterilse bile bence fuar tertiplerinin kendilerini geliştirememeleri, kitabın asaletine ve hukukuna riayetkar bir formda bir ortam hazırlayamamaları, okurları haberdar etmedeki acemiliklerin bunda tesirli olduğunu düşünüyorum.

OKUR İLGİSİ HAYLİ AZALMIŞTI

Sultanahmet Fuarı, meydandaki düzenleme çalışmaları sebebiyle Beyazıt Meydanı’na alındı. Büyüyenay Yayınları 2012’de kurulduktan sonra 2013’den itibaren Beyazıt Meydanı’nda yerini aldı. Beyazıt devrinde, yıllardır fuarlara katılan yayıncıların verdiği bilgilerden hareketle yaptığım mukayeselere nazaran okur ilgisinin epey azaldığı devirlerdi. Cep telefonları vasıtasıyla imza günü olan yazarlarla fotoğraf çektirme davranışlarına da bu vakitlerde rastladım. Bu devirde ilginin tezahür etme biçimi kitaptan değil tanınan ya da medyadik müelliften kaynaklanıyordu. Bir de gençlerin ilgisinden çok orta yaşı biraz aşmış baba ve annelerin biraz nostalji biraz da çocuklarını fuara alıştırmak, onlara yeniden kendi seçtiği kitapları alarak okuma kültürü aşılamak için iştiraklerine çok şahit oldum.

ÜMİT VEREN GENÇLER OLDU

Gençler eğitim vb. üzere zorunlulukları yoksa, daha çok tanınan ve medyatik bireylerin kaleme aldıkları kitaplara yöneliyorlardı. Ailesinden güzel bir dini eğitim almış, muhakeme hüneri kazanmış, reklam ve propagandanın etkilerine büyük ölçüde eleştirel yaklaşan gençler hem seçtikleri kitaplarla hem de seçerken gözlemlediğim davranışlarıyla hep ümit verdiler. Sayıları az olsa da onlarda daima gerçek okur portresi gördüm.

LATİF KINATAŞ – Mana Yayınları: Fuar sayesinde yeni kitaplardan haberdar olurduk

Açıldığı birinci yıllardan itibaren bir okur olarak her yıl ziyaret edip kitap muhtaçlığımızı temin ettiğim ve bir sonraki yılı heyecanla, merakla beklediğim Sultanahmet Kitap Fuarına; yayıncı olarak 2009 yılında katılmaya başladım son fuar hariç her yıl katılmaya devam ettim.

Kitabın çok değerli, ulaşmanın çok güç olduğu; adeta Sahaflar Çarşısı-Beyazsaray Kitapçılar Çarşısı-Cağaloğlu üçgeniyle kısıtlı olduğu ve sanal alemin sağladığı tanıtım-satış imkanlarının şimdi bulunmadığı periyotlarda; hem yeni kitaplardan haberdar olmanın hem de temin etmenin en cazip aracı olarak girmişti ramazan kültürüne. Münasebetiyle ilgi hayli yüksek ve ağır idi; o denli ki, gece yarılarına hatta Kadir Gecesi sahura kadar el ayak çekilmez ziyaret devam ederdi.

Fuar mühletince birkaç sefer yaptığım ziyaretlerimde nispeten daha sakin gün ve saatleri tercih ederdim. Böylelikle alamasam da, yeni çıkan kitapları inceleme fırsatım olurdu. Velhasıl, Dini Yayınlar Fuarı, ramazan sevincini kitapla zenginleştiren vazgeçilmez etkinlikti. İnsanın bedensel ve ruhsal disipline tabi tutulduğu oruç ayında zihinsel beslenme ve aktiflik ihmal edilemezdi.

İLGİ SANAL FUARLARA KAYDI

Fuarın fonksiyonu vakitle dijital aleme kaydıkça, yüz yüze bağlantı ve objektif yere olan ilgi de azalır oldu. Azalan ilgiyi telafi eden ‘sohbet ve imza günleri’ ile okur-yazar buluşmaları farklı bir boyut kazandırmış olsa da o eski fuarlar hasretini hissettirmektedir.

Günümüzde teknik, bilişim ve irtibatın gelişimine ayak uydurularak sanal fuarlar düzenlenmekte, okumaya ve kitaba dair farklı gereçler devreye girmekte ise de; sanal eğitimde olduğu üzere, bunlar da yüz yüze alışveriş ve diyaloğun tadından, yararından mahrum kalacaktır.

Kaynak: Yeni Şafak

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.